در قانون اساسی، نهاد شورای نگهبان برای بررسی صلاحیت داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس شوراي اسلامی و نظارت بر انتخابات تعیین شده است. این شورا بنا بر شرايط عمومی داوطلبان نمايندگي مجلس هیئت‌هایی را تشکیل می‌دهد و صلاحیت این داوطلبان را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این مقاله به مفهوم تایید صلاحیت و همچنین شرایط عمومی نامزدها می‌پردازیم و روند بررسی صلاحیت‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
شرایط عمومی نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی
بنا بر ماده ۳۱ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب اول مرداد 1402 ده شرط را برای انتخاب‌شوندگان هنگام ثبت‌نام قید کرده که بنا بر آن نامزدها باید دارای این شرایط باشند: «اعتقاد و التزام عملی به اسلام، التزام عملی به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران، ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه، داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا معادل آن، نداشتن سوءشهرت در حوزه انتخابیه، داشتن سلامت جسمی و روانی، داشتن حداقل سن سی سال تمام و حداکثر هفتاد و پنج سال تمام، گواهی معتبر مبنی بر داشتن حداقل پنج‌سال سابقه فعالیت اجرائی یا آموزشی یا پژوهشی یا قضائی و داشتن کارت یا گواهی پایان خدمت وظیفه یا معافیت دائم قانونی».
یکی از نکات مهمی که در تبلیغات انتخابات می‌تواند از سوی ستادها به کار گرفته شود انتخاب شعار مناسب است. انتخاب موثرترین شعار انتخاباتی و توجه به ترفندهای ویژه در این انتخاب می‌تواند یکی از اهداف کمپین‌های تبلیغاتی پیش از آغاز هفته تبلیغات باشد.
معیارهای بررسی صلاحیت نامزدهای مجلس شورای اسلامی
بنا بر قانون انتخابات، وظیفه هیئت‌های شورای نگهبان بررسی و تایید شرایط عمومی در نامزدهاست و در اولین قدم، درباره صلاحيت نامزدها، استعلام‌هايي از مراجع چهارگانه صورت می‌گیرد. بر اساس ماده 48 قانون انتخابات، «وزارت كشور و شوراي نگهبان پس از وصول مشخصات داوطلبان، روزانه ليست كامل آن‌ها را تهيه و به منظور بررسي سوابق آنان در رابطه با صلاحيت‌هاي مذكور در اين قانون به وزارت اطلاعات، دادستاني كل، سازمان ثبت احوال كشور و اداره تشخيص هويت و پليس بين‌الملل در مركز ارسال مي‌دارد. مراكز مزبور موظفند ظرف پنج روز نتيجه بررسي را با دليل و سند به وزارت كشور و شوراي نگهبان اعلام نمايند».
از ده شرط عمومی، دو یا سه شرط است که در تمامی بررسی صلاحیت‌ها در ادوار مختلف محل تردید و بحث و چالش بوده است. التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی و ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل ولایت فقیه از جمله مواردی است که معمولا به عنوان دلایل ردصلاحیت چهره‌های سیاسی عنوان می‌شود. در این رابطه سخنگو و برخی از اعضای این شورا سوابق عملکرد افراد در مناصب و جایگاه‌هایی که داشته‌اند و نظرات و دیدگاه‌های نامزدها در مصاحبه و سخنرانی‌ها را به عنوان اسناد مورد بررسی معرفی کرده‌اند. به همین دلیل اعضای شورا و یا هیئت‌های نظارت از سوی این کاندیداها به سلیقه‌ای عمل کردن و جهت‌گیری سیاسی متهم شده‌اند.
بررسی انواع تبلیغات انتخاباتی نشان می‌دهد که بازاریابی پیامکی می‌تواند به عنوان یکی از موثرترین کانال‌های تبلیغات در خدمت ستادها قرار گیرد و بنابر تجربیات انتخابات‌های گذشته نتایج چشمگیری داشته باشد.
نحوه بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس در هیات‌های نظارت
پس از ثبت‌نام کاندیداها برای انتخابات مجلس شورای اسلامی، وزارت کشور فهرست کامل داوطلبان به همراه مدارک کامل آن‌ها را به هیئت‌های اجرایی در مراکز حوزه انتخابیه و شورای نگهبان ارسال می‌کند. در هر استان یک هیئت نظارت از سوی شورای نگهبان تشکیل می‌شود و اسامی و مدارک داوطلبان هر استان به این هیئت ارجاع می‌شود. هیات نظارت استان بر اساس تحقیقات لازم، اخذ سوابق و مدارک اثباتی از داوطلب، استعلام از مراجع ذی‌صلاح، شنیدن توضیحات یا دفاعیات داوطلب و بررسی حقوقی و شرعی کلیه اسناد، مدارک و اطلاعات، نظر خود را به هیئت مرکزی نظارت اعلام کند. هیئت‌های استانی 50 روز فرصت دارند تا بررسی خود را انجام دهند.
نتایج در استان به اطلاع داوطلبان می‌رسد و کسانی که صلاحیت‌شان تایید نشده فرصت دارند تا شکایت خود را ثبت کنند. هیئت مرکزی نظارت نیز از طریق کارشناسان بر فرایند تشخیص صلاحیت در هیئت نظارت استان، نظارت و راهنمایی می‌کند. اظهارنظر هیئت نظارت استان مبنی بر تایید، عدم تایید یا عدم احراز برای هیئت مرکزی نظارت مشورتی محسوب می‌شود و در این مرحله از بررسی صلاحیت، نظر هیئت مرکزی نظارت قطعی خواهد بود.
امسال در اقدامی ویژه وزارت کشور با ارسال پیامک انبوه، افراد واجد شرایط عمومی را به ثبت‌نام در انتخابات دعوت کرد که این نشان از اهمیت و تاثیر فراوان پیامک و ارتباط پیامکی در زندگی ایرانیان دارد. به همین دلیل مدیانا نیز با ایجاد یک پنل پیامکی انتخابات، کوشیده است تا ابزار مهم ارسال پیامک با قابلیت‌های خاص و تخفیف‌های ویژه در ارسال را به رایگان در اختیار ستادها قرار دهد.
قانون انتخابات و ضرورت و اهمیت تایید صلاحیت
شفافیت و جلب اعتماد نسبت به بررسی عادلانه صلاحیت داوطلبان اقتضا می‌کند که مبانی و اصولی در بررسی‌ها مدنظر قرار گیرد که با حق حاکمیت مردم و حق تعیین سرنوشت اجتماعی مغایرت نداشته باشد. این دو حق که در قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته‌اند روشن می‌کند که شایستگان جامعه باید امکان داشته باشند تا خود را در انتخاباتی آزادانه در معرض رای شهروندان قرار دهند. این البته تعارضی با اصل تایید یا رد صلاحیت و آنچه قانون بر عهده شورای نگهبان قرار داده است ندارد.
پذیرش حاکمیت قانون از سوی تمامی شهروندان و مدیران باعث می‌شود تا حقوق اساسی ملت نیز در همه حال مورد تاکید همگان باشد. آنچه در این سال‌ها در برخی مواقع چالش ایجاد کرده این است که برخی نامزدها که قبلا نماینده بوده‌اند و یا سمت اجرایی بالایی داشته‌اند ردصلاحیت شده‌اند. این باعث بروز چالش‌ها و پرسش‌هایی درباره چرایی و چگونگی روند بررسی صلاحیت‌ها شده است. در حالی که اگر نتیجه ردصلاحیت‌ها به شکل مستدل و مبتنی بر قانون و مکتوب به داوطلب ارائه شود بسیاری از این چالش‌ها مرتفع خواهد شد.
انتخابات یکی از مهم‌ترین ارکان دموکراسی است که به مردم امکان می‌دهد تا در فرایندی دموکراتیک نمایندگان خود را انتخاب کنند. این یک بازی برد-برد برای مردم و حاکمیت است که هر دو طرف می‌توانند اهداف و مطالبات خود را در طی آن محقق سازند. از این جهت مدیران و نمایندگان می‌توانند با ارسال پیام آرزوی موفقیت و همچنین پیام تبریک انتخابات فرصتی برای قدردانی از حضور مردم در انتخابات داشته باشند.
تایید صلاحیت یکی از اولین دغدغه‌های داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی است. در این مقاله به بیان کلیاتی درباره مفهوم تایید صلاحیت و معرفی روند آن پرداختیم. همچنین به شرایط عمومی انتخاب‌شوندگان بر اساس قانون انتخابات مجلس اشاره کردیم و اهمیت و ضرورت بحث تایید صلاحیت در قانون انتخابات را مورد بررسی قرار دادیم.
