امروزه تقریباً اکثر افرادی که از گوشی همراه استفاده می‌کنند کدهای دستوری یا USSD را می‌شناسند و از آن استفاده کرده‌اند. این همان کدهایی است که به صورت ستاره *، عدد، مربع # شماره‌گیری می‌کنیم و از طریق آن کالا یا خدمت و قابلیتی را سفارش می‌دهیم. کدهای دستوری در شبکه‌های ارتباطاتی همراه اول یا ایرانسل و کدهای دستوری خدمات مالی و بانکی یا دریافت و پرداخت صورتحساب از پرکاربردترین کدهای دستوری در ایران هستند. در این مقاله کدهای دستوری و نحوه‌ی کار آن را معرفی می‌کنیم و به شناسایی و بررسی ویژگی‌های USSD و مزایای آن در زندگی روزمره و کسب‌وکارها می‌پردازیم.
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
کد دستوری یا USSD چیست؟
واژه‌ی USSD مخفف عبارت Unstructured Supplementary Service Data به معنای داده‌های خدمات تکمیلی بدون ساختار است که در زبان فارسی به کد دستوری ترجمه شده است. USSD یک پروتکل سیستم جهانی برای ارتباطات سیار است که بر پایه‌ی پیام‌های متنی شکل می‌گیرد. این داده‌ها از کدهایی استفاده می‌کنند که از کاراکترهای موجود در تلفن همراه تشکیل شده است. کاربران از طریق کد دستوری به طور مستقیم به واسطه‌ی تلفن‌های همراه خود با سرور یا شبکه، ارتباط مستقیم برقرار می‌کنند و از طریق پیام قابلیت یا امکان خاصی را سفارش می‌دهند.
کدهای دستوری یا USSD چگونه کار می‌کنند؟
به طور معمول، فرایند کد دستوری با درخواست یک کاربر تلفن همراه، مانند درخواست برای گزارش موجودی حساب بانکی آغاز می‌شود. دروازه‌ی USSD پیام را دریافت و آن را به برنامه‌ی USSD ارسال می‌کند. برنامه درخواست را بررسی و پاسخ را به دروازه می‌فرستد و دروازه پاسخ را در قالب پیام متنی بر روی صفحه‌ی نمایش تلفن همراه کاربر نمایش می‌دهد. پیام می‌تواند تا 182 کاراکتر طول داشته باشد این میزان در ارسال پیامک کمتر است.
برنامه‌های USSD در شبکه اجرا می‌شوند، نه روی دستگاه کاربر و به این دلیل نیازی به نصب روی تلفن کاربر ندارند. به این ترتیب این برنامه روی تمام گوشی‌های هوشمند و غیرهوشمند و تلفن‌هایی که دارای فضای ذخیره‌سازی محدودی هستند قابل اجراست. هر کاربر به محض اینکه در شبکه فعال شود می‌تواند از برنامه‌های USSD استفاده کند.
موارد استفاده از USSD؛ خدمات موبایلی، بانکی، اینترنتی و سیستمی
از کدهای دستوری USSD در موارد زیر استفاده می‌شود:
استعلام میزان اعتبار یا میزان مصرف ترافیک: کاربران میتوانند از طریق کدهای دستوری USSDمیزان اعتبار موجود در شارژ تلفن همراه خود یا میزان ترافیک دیتا و تماس‌های باقی‌مانده را بررسی کنند.
شارژ مستقیم یا خرید بسته‌های اضافی: با استفاده از کدهای USSD کاربران میتوانند به صورت مستقیم شارژ تلفن همراه خود را افزایش دهند یا بسته‌های اضافی از جمله بسته‌های اینترنت، تماس و پیامک خریداری کنند.
خدمات بانکی موبایلی: بسیاری از بانک‌ها از کدهای دستوری USSD برای ارائه خدمات مالی مانند انتقال وجه، مشاهده موجودی و پرداخت قبوض از طریق تلفن همراه استفاده می‌کنند.
فعال‌سازی و غیرفعال‌سازی خدمات: کاربران میتوانند با استفاده از کدهای دستوری USSDخدمات مختلف مانند رومینگ، انتقال ترافیک، اشتراک گذاری اینترنت، دایورت پیامک، و … را فعال یا غیرفعال کنند.
درخواست اطلاعات خدمات: از طریق کدهای USSDکاربران میتوانند به درخواست اطلاعات خاصی مانند اسکرینینگ مکالمات و خدمات اطلاعاتی دسترسی پیدا کنند.
ایجاد تعامل مستقیم: صاحبان کسب‌وکارها میتوانند از طریق کدهای USSD، زیرساختی برای تعامل بیشتر با مشتریان ایجاد کنند و از طریق نظرسنجی، رای‌گیری، برگزاری مسابقه آنلاین و … مشارکت مشتریان را جلب کنند.
خدمات عمومی شهری: شرکت‌های خدماتی میتوانند از طریق USSD امکان استعلام صورتحساب و پرداخت هزینه‌های مختلف از جمله آب، برق، گاز و… را برای مشترکین خود ایجاد کنند.
تبلیغ محصولات: برخی کسب‌وکارها به‌ویژه خرده‌فروشان تجاری میتوانند از کدهای USSD برای برقراری ارتباط یا ارائه‌ی پیشنهادهای ویژه مانند تخفیف‌ها با مشتریان بالقوه استفاده کنند. اگرچه پیشنهاد می‌شود برای تبلیغ از ارسال پیام کوتاه تبلیغاتی که هدفمندتر و موثر است، استفاده شود.
بهبودبخشی سیستم‌های برنامه‌ریزی: از طریق کد USSD می‌توان سیستم‌های برنامه‌ریزی را بهبود داد. به عنوان نمونه درخواست‌های به‌روزرسانی مشتری را می‌توان از طریق کدهای دستوری با سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) و مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) ادغام کرد و خدمات کلی را ارتقا داد.
مزایای کدهای دستوری یا USSD؛ بدون اینترنت و نرم‌افزار، با پوشش‌دهی و امنیت بالا
با کاربردهای متعددی که کدهای دستوری در زندگی ما دارند می‌توان مزایای زیادی نیز برای آن ذکر کرد که به برخی از آن‌ها در این‌جا اشاره می‌شود:
عدم نیاز به اینترنت: USSD برای کار کردن به اتصال اینترنت یا داده نیاز ندارد و می‌توان در هر شرایطی از آن استفاده کرد.
عدم نیاز به نصب نرم‌افزار: به دلیل آن که برنامه USSD روی شبکه اجرا می‌شود نیازی به نصب نرم‌افزار روی گوشی ندارد.
پوشش تمام تلفن‌های همراه: USSD بر روی تمام تلفن‌های همراه استاندارد GSM کار می‌کند. از آنجایی که نیازی به تلفن با فناوری پیشرفته نیست، با طیف وسیعی از مخاطبان سروکار دارد.
پوشش تمام شبکه‌های تلفن: USSD می تواند در تمام شبکه‌های تلفن همراه کار کند. این کدها برای کار کردن فقط نیاز به اتصال به شبکه GSM دارد، زیرا وابسته به گوشی تلفن همراه یا سیم‌کارت نیست.
امنیت بالا: ارتباط از طریق USSD یکی از امن‌ترین مسیرها برای انتقال پیام است. در ارتباط مستقیم میان کاربر با شبکه امکان ورود نیروهای مخرب وجود ندارد.
برقراری ارتباط در سریع‌ترین زمان ممکن: USSD بسیار تعاملی است. کاربر می‌تواند به سرعت پاسخ را بر روی صفحه نمایش تلفن خود ببیند و درخواست های بیشتری داشته باشد. بنابراین امکان برقراری ارتباط و تعامل را سریع‌تر فراهم می‌کند.
قابلیت تنظیم‌پذیری بالا: قابلیت تنظیم برنامه و کدها در USSD بسیار بالاست و برای تمام نیازهای تجاری ایده‌آل است.
مقرون به صرفه: USSD برای پیاده‌سازی و اجرا برای مشاغل بسیار مقرون به صرفه است و استفاده از آن برای مشترکین رایگان است.
قابلیت شخصی‌سازی: محتوای USSD را می‌توان شخصی‌سازی و پاسخ‌ها را در لحظه دریافت کرد.
کاربرپسند: به دلیل فضای ساده و قابلیت استفاده همگانی کاربرپسند است.
معایب کدهای دستوری یا USSD چست؟
کدهای دستوری با وجود مزایای بسیاری که دارند محدودیت‌هایی نیز دارند که باعث شده است استفاده از آن فراگیر نشود. از جمله‌ی این معایب می‌توان به عدم امکان ارسال یک‌پارچه‌ی اطلاعات، عدم امکان اصلاح خطاهای کاربری، محدودیت درج کاراکتر، محدودیت زمانی برای پاسخگویی، عدم امکان رمزنگاری اطلاعات و زمان‌بر بودن فرایند مراحل اشاره کرد.
چند کد دستوری یا USSD پرکاربرد در ایران
در زیر برای نمونه به چند کد دستوری پرکاربرد در ایران اشاره می‌شود:
کد دستوری برای استعلام چک صیادی: شناسه چک صیادی*1*1* و ارسال به کد 4040701701
کد دستوری آمار یارانه: #کدملی*43857*4*
کد دستوری وضعیت بیمه و سوابق بیمه تامین اجتماعی: #1420*4*
کد دستوری خلافی خودرو: #110*
کد دستوری بانک ملت: #712*
کد دستوری بانک کشاورزی: #730*
کد دستوری بانک مسکن: #714*
کد دستوری بانک صادرات: #719*
کد دستوری بانک آینده: #745*
کد دستوری بانک رفاه کارگران: #713*
کد دستوری سامانه خدمات شهردای تهران: #۱۳۷*
کد دستوری خرید بلیت سینما: #۳۰۳۰*۷۲۰*
تفاوت اس‌ام‌اس با کد دستوری
تفاوت عمده‌ی sms با USSD در این است که در سیستم اس ام اس، به محض ارسال پیام از موبایل، پیام در شبکه ذخیره می‌شود، در صورتی که در USSD پس از ارسال پیام، پاسخ دریافت می‌شود. این بدان معناست که در کد دستوری ارتباط میان یک انسان با ماشین است و در سیستم پیامک ارتباط میان دو انسان برقرار می‌شود. امکان ارسال پیامک گروهی که از طریق پنل پیامکی انجام می‌گیرد از تفاوت‌ها در قابلیت‌های این دو است. یکی دیگر از تفاوت‌هایی که می‌توان بین سرویس پیامک و USSD به آن اشاره کرد این است که در پیامک شما قادر هستید که متن را ارسال نمایید و تعداد کاراکتر و حروف در پیامک می‌تواند یک ۱۶۰ کاراکتر باشد. در صورتی که در سیستم USSD این تعداد تا ۱۸۲ کاراکتر نیز ممکن است.
این دو سیستم کاربردهای متفاوتی در کسب‌وکارها دارند که به مزایای USSD در متن اشاره شد. برای مدیریت ارسال پیامک و استفاده‌ی بهینه از آن در کسب‌وکارها پنل پیامکی از ابزارهای قابل توجه است که از طریق آن می‌توان با ارسال پیامک فرودگاه و مکان‌محور، هدفمندی و موثر بودن تبلیغات را تا حد بسیار بالایی ارتقا می‌دهد.
در این مقاله کدهای دستوری یا همان USSD را به عنوان یک ابزار مهم در ارتباط با سیستم‌های مخابراتی و انجام کارهای مختلف در تلفن همراه را معرفی کردیم و نحوه‌ی اجرا و مزایا و معایب آن را مورد بررسی قرار دادیم. روشن شد که کدهای دستوری همچنان در فناوری انتقال پیام اهمیت دارند و به‌ویژه در بازاریابی و تبلیغات میتوانند پاسخگوی برخی از نیازهای صاحبان کسب‌وکارها باشند. همچنین در مقایسه با پیامک و ابزارهای ارسال آن نیز مشخص شد که هر کدام ویژگی قابل توجهی دارند و نباید و نمی‌توان یکی را به نفع دیگری کنار گذاشت.
